کلمات کلیدی: منافذ پوست, استراتژی پیشگیری, کانال پیلوسباسه, کومدوژن زنوبایوتیک, کراتینوسیت, دسکوامیشن, محصولات کازمتیک, گلایسمیک, ترشح سبوم, افزایش الاستیسیته .
بر روی پوست صورت حدود ٣٠٠ هزار منفذ و روزنه کوچک وجود دارد که در واقع همان دهانه های فولیکول مو و داکت های کانال پیلوسباسه می باشند. این منافذ اجازه تخلیه چربی های تولیدی مازاد را به پوست داده و با تبخیر عرق ، رطوبت پوست را نیز تنظیم می نماید ، هرچند منافذ باز پوست بیشتر مشخصه پوست های چرب است اما همه انواع پوست در هر سن و سالی و با هر جنسیتی میتوانند منافذی باز داشته باشند.
در تعریفی از منفذ پوستی می بینیم این منافذ شکلی مدور و سایزی بزرگتر از ٠.٠٢ میلی متر دارند و در تعریف دیگر نیز آنها را به سه دسته زیر تقسیم بندی نموده اند:
- -منافذ قابل رویت پوست با سایز ٠.١ تا ٠.۶ میلی متر
- –منافذ بزرگ با سایز ٠.٣ تا ٠.۶ میلی متر
- -منافذ بسته سرسیاه پوستی
منافذ پوست ساختمانی ثابت نداشته بلکه ساختمانی دینامیک دارند. عوامل متعدد داخلی و خارجی همانند جنسیت ، ژنتیک ، سن ،تماس طولانی مدت با اشعه آفتاب ، تماس با مواد کومدوژن زنوبایوتیک، آکنه و سبوره در ایجاد منافذ بزرگ پوستی موثرند. اما از منظر کلینیکی سه علت برای بروز منافذ بزرگ و باز مطرح می شوند که عبارتند از :
١- افزایش ترشح سبوم
٢- کاهش الاستیسیته پوست
٣- افزایش حجم فولیکول مو و در پی آن افزایش سایز منفذ
البته افزایش سایز منافذ خود می تواند به دلایل متعددی رخ دهد. افزایش سایز منافذ می تواند به دلیل تمایز یا differentiation ناقص و ناکامل کراتینوسیت های پوست که در پی آن فرایند طبیعی دسکوامیشن یا پوسته ریزی طبیعی را نیز دچار مشکل می نماید رخ دهد. ازدیاد دسکوامیشن سبب انباشت سلولهای مرده در موضع گشته و انسداد منافذ و در پی آن انبساط آنها را در پی دارد.
به علاوه آکنه مزمن راجعه، عدم بالانس در ترشح هورمونهای جنسی و روتین های مراقبت از پوست همانند استفاده ناصحیح از محصولات کازمتیک و انتخاب ناصحیح آنها ، عادات شستشوی صورت و تابش آفتاب نیز از عواملی است که نباید از نظر دور داشت.
هرچند محصولات ، داروها و رژیم های گوناگونی برای درمان و کاهش یا از بین بردن منافذ وجود دارد و مرتبا نیز تبلیغ و پیشنهاد می گردد، اما با توجه به موارد ذکر شده به نظر می رسد که :
ارائه یک نسخه یا الگوی درمانی مشترک به افرادی که از این مشکل رنج برده و تمایل به اصلاح آن دارند انتخاب صحیحی نیست.
و باید به دنبال علت بروز و انتخاب درمان شخصی برای فرد مورد نظر بود اما به صورت کلی اگر بخواهیم استراتژی خاص درمانی را برای منافذ باز پوست ارائه دهیم می توانیم از محصولات یا روش هایی استفاده کنیم که چهار مورد زیر را مورد نظر قرار دهد.
استراتژی خاص درمانی را برای منافذ باز پوست
١- موجب کاهش ترشحات سبوم می گردند البته این دست از محصولات همانند ایزوترتینوئین و هورمون تراپی می توانند خوراکی باشند یا می توانند فرآورده های کازمتیک خاص با بهره گیری از مواد گیاهی ، عصاره ها و دیگر مشتقات آن یا پپتید های موثر در این زمینه … باشد ، البته روش هایی همانند لیزر تراپی و نور درمانی نیز در این رابطه بکار گرفته می شود. گزارشاتی مبنی بر تاثیر تزریق بوتاکس بر کاهش ترشح سبوم و کاهش سایز منافذ نیز وجود دارد.
٢- استفاده از محصولات غیر منسدد کننده پوست نیز یکی دیگر از نکاتی است که باید مد نظر قرار گیرد یعنی از محصولات کازمتیک یی استفاده گردد که خود موجب انسداد منافذ پوست نشوند ، مرطوب کننده ها، ضد آفتابها، لوسیونها و کرم هایی تحت عنوان oil free در این رابطه عرضه می گردند.
٣– رعایت نکات تغذیه ای یکی دیگر از مواردی است که باید مدنظر قرار گیرد زیرا غذاها می توانند منابع مهمی برای آغاز سنتز سبوم باشند ، غذاهای پر کربوهیدرات، با ایندکس بالای گلایسمیک خود موجب هیپوگلیسمی، ری اکتیو هایپرانسولینمیا و افزایش ساخت IGF1 یا ” فاکتور رشد شبه انسولین ١ ” و کاهش IGFBP-3 که مسئول کنترل رشد سلولی است، می گردند و می توانند موجب افزایش ترشح سبوم شوند.
۴- افزایش الاستیسیته پوست اقدام دیگری است که می تواند در کاهش سایز منافذ موثر باشد ، در این رابطه بکارگیری روشهای متعدد لیزرتراپی، هایفو … یا بکارگیری فرآورده های مراقبت از پوست که هم به افزایش استحکام و الاستیسیته ی پوست بیفزاید و هم ایجاد انسداد ننماید نیز می تواند موثر باشد. به هر حال زمانی که پوست دچار افتادگی و شلی ناشی از روند پیر پوستی می گردد منافذ پوست راحت تر می توانند سایز خود را افزایش دهند و هر گونه اقدامی در جهت افزایش الاستیسیته آن می تواند به حل مشکل کمک نماید.
✍ دکتر محمد بقایی
دکتر داروساز، پژوهشگر صنعت کازمتیک و مشاور انجمن داروسازان ایران
مشاور اداره کل فراورده های آرایشی و بهداشتی سازمان غذا و دارو
